Έχεις ποτέ ξεκινήσει μία δραστηριότητα και μετά από ώρες ολόκληρες συνειδητοποιήσει ότι ο χρόνος πέρασε χωρίς να το καταλάβεις; Ή μήπως σου έχει συμβεί να έχουν περάσει μόλις λίγα λεπτά μίας μαγευτικής εμπειρίας, αλλά για σένα να είναι σαν να κράτησε ώρες, μέρες, μία αιωνιότητα;
Σου έχει τύχει να έχεις βυθιστεί τόσο πολύ σε αυτό που κάνεις, που να έχεις χάσει κάθε αίσθηση τόπου και χρόνου και να αγνοείς εντελώς τον κόσμο γύρω σου; Ίσως αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια μίας δραστηριότητας την οποία αγαπάς ή κάποιας έντονης συναισθηματικά εμπειρίας. Αυτή η ευχάριστη αίσθηση του να βρισκόμαστε πλήρως βυθισμένοι σε αυτό που κάνουμε ονομάζεται ροή.
Ο Csikszentmihalyi, καθηγητής ψυχολογίας, ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα, ήταν ο εισηγητής της θεωρίας της ροής. Αποφάσισε να μελετήσει την έννοια της ροής παρατηρώντας αρχικά τους καλλιτέχνες και έπειτα τους επιστήμονες, οι οποίοι παρέμεναν απόλυτα απορροφημένοι στο έργο τους από την αρχή μέχρι το τέλος, έχοντας δώσει τον καλύτερό τους εαυτό. Προσπάθησε να καταλάβει τι ήταν αυτό που τους έκανε να αισθάνονται ότι άξιζε να αφιερώσουν τη ζωή τους σε κάτι από το οποίο δεν περίμεναν ούτε χρήματα, ούτε φήμη, αλλά που τους έδινε νόημα και αξία.
Έτσι όρισε τη ροή ως την έντονη βιωματική προσήλωση, σωματική ή πνευματική, σε κάθε στιγμή μιας δραστηριότητας, κατά την οποία το άτομο λειτουργεί στο μέγιστο των δυνατοτήτων του (Csikzentmihalyi, 2009).
Η ροή είναι μια ολιστική αίσθηση, μία ψυχολογική κατάσταση η οποία είναι σαν ένα ποτάμι, η ροή του οποίου σε παρασύρει. Αφήνεσαι με δέος σε μία κατάσταση έκστασης τόσο έντονης που είναι σαν να μην υπάρχεις. Το σώμα σου νιώθει καλά. Δεν φαίνεται να ακούς τίποτα. Ο κόσμος φαίνεται αποκομμένος από σένα. Το μυαλό παραμένει στην εμπειρία αβίαστα, χωρίς προσπάθεια. Όλα γίνονται αυθόρμητα, χωρίς σκέψη. Σαν σε ταινία σε slow motion. Έτσι περιέγραψαν τη ροή άτομα που έλαβαν μέρος σε έρευνες που μελετούσαν τη ροή.
Όταν βρισκόμαστε σε ροή, αισθανόμαστε δημιουργικοί, ενθουσιώδεις, πιο παραγωγικοί και χαρούμενοι. Βρίσκουμε ενδιαφέρον σε αυτό που κάνουμε και δεν σκεφτόμαστε τίποτα άλλο. Είμαστε απόλυτα προσηλωμένοι και αισθανόμαστε ότι οι ικανότητές μας είναι αρκετές ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις της κατάστασης. Δεν μας απασχολεί το πώς θα φανούμε στους άλλους.
Όταν είμαστε πραγματικά απορροφημένοι στη διαδικασία του να δημιουργήσουμε κάτι καινούργιο, δεν μας απομένει αρκετή προσοχή ώστε να παρατηρήσουμε πώς αισθάνεται το σώμα μας ή να σκεφτούμε τα προβλήματά μας. Το μυαλό μας δεν μπορεί να επεξεργαστεί περισσότερα από 110 bits πληροφορίας το δευτερόλεπτο, με αποτέλεσμα οτιδήποτε υπερβαίνει αυτό το όριο απλά να καταστέλλεται. Δεν μπορούμε να αισθανθούμε ούτε πείνα, ούτε δίψα, ούτε κούραση. Το σώμα εξαφανίζεται. Η ταυτότητα εξαφανίζεται από τη συνειδητότητα. Δεν υπάρχει άλλη διαθέσιμη προσοχή και συγκέντρωση, αφού και οι δύο αξιοποιούνται στο μέγιστο για να πραγματοποιηθεί η δραστηριότητα. Ολόκληρη η ύπαρξη καταστέλλεται προσωρινά μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο.
Έρευνες έδειξαν ότι μόνο το 10-15% των Αμερικανών και των Ευρωπαίων βιώνουν ροή σε καθημερινή βάση, ενώ το 42% των Αμερικανών και το 35% των Γερμανών δεν έχει βιώσει ποτέ τη ροή . Επίσης φάνηκε ότι αυτοί που βιώνουν περισσότερη ροή είναι οι έφηβοι, όταν βρίσκονται με φίλους και λιγότερο όταν είναι μόνοι.
Υπάρχουν κάποιες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια των οποίων είναι πιθανότερο να βιώσουμε τη ροή. Τέτοιες είναι η μουσική, το διάβασμα, ο αθλητισμός, ο χορός, το σκάκι,
οι τέχνες, η κηπουρική, η ποίηση, το σεξ, η επιστήμη και όσο παράξενο και να φαίνεται η εργασία.
Από την άλλη υπάρχουν δραστηριότητες που όχι απλά δεν οδηγούν στη ροή, αλλά την αναστέλλουν, αφού προκαλούν πλήξη και απάθεια, ή απογοήτευση όταν ο βαθμός δυσκολίας τους είναι πολύ μεγαλύτερος από τις δυνατότητές μας. Τέτοιες δραστηριότητες είναι η παρακολούθηση τηλεόρασης, οι δουλειές του σπιτιού, η απραξία γενικά, αλλά και οτιδήποτε θεωρούμε δυσκολότερο από τις δυνάμεις μας.
Η επίτευξη της ροής έχει πολλαπλά οφέλη. Όταν βιώνουμε ροή κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων διασκέδασης, τότε αυξάνονται τα θετικά μας συναισθήματα ακόμα και μετά το τέλος της δραστηριότητας.
Επίσης οι αθλητές που βιώνουν ροή αναφέρουν κορύφωση των επιδόσεών τους και ενίσχυση της διαδικασίας βελτίωσης και απόκτησης ικανοτήτων.
Οι μαθητές που παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα, η δομή των οποίων είναι σχεδιασμένη ώστε να προκαλεί ροή, αναφέρουν καλύτερες ακαδημαϊκές επιδόσεις, περισσότερη δέσμευση και υψηλότερες βαθμολογίες.
Τέλος, οι εργαζόμενοι που βιώνουν ροή είναι πιο αφοσιωμένοι στη δουλειά τους και αναπτύσσουν καλύτερες ηγετικές ικανότητες.
Πέρα όμως από τα οφέλη που αναφέραμε υπάρχουν και κάποιοι κίνδυνοι της ροής. Υπάρχουν δραστηριότητες επικίνδυνες, εθιστικές, ή και ηθικά μεμπτές που μπορούν να μας προκαλέσουν ροή, όπως τα extreme σπορ, ο τζόγος, η χαρτοπαιξία, ή τα βιντεοπαιχνίδια. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και λογικά όρια.
Έχει αποδειχτεί ότι υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που ευνοούν τη ροή. Έτσι για παράδειγμα για να βιώσουμε την κατάσταση της ροής χρειάζεται να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της πρόκλησης και της ικανότητάς μας να αντεπεξέλθουμε σε αυτή. Αυτό σημαίνει ότι η δυσκολία της δραστηριότητας πρέπει να είναι ανάλογη των ικανοτήτων μας και να μην είναι ούτε πολύ εύκολη ώστε να μας προκαλεί πλήξη, ούτε πολύ δύσκολη ώστε να αισθανόμαστε άγχος.
Η ροή επιτυγχάνεται όταν η δραστηριότητα είναι δομημένη, οι στόχοι μας είναι ξεκάθαροι, τα αποτελέσματά της είναι ορατά και λαμβάνουμε άμεση ανατροφοδότηση ώστε να μπορούμε να βελτιωθούμε και να εξελιχθούμε σε αυτήν.
Έχει παρατηρηθεί ότι κάποια άτομα είναι πιο επιρρεπή στη βίωση της ροής. Πρόκειται για άτομα τα οποία έχουν μία εγγενή περιέργεια, επιμονή και χαμηλά επίπεδα εγωκεντρισμού. Είναι άτομα που έχουν ενδογενή κίνητρα και που ξέρουν να απολαμβάνουν κάθε στιγμή της ζωής.
Η εμπειρία της ροής αποτελεί σημαντικό συστατικό της δημιουργικότητας και της ευημερίας και όσο περισσότερο την εξασκούμε, τόσο περισσότερο την αποζητούμε. Η κατανόηση του τρόπου εισαγωγής και διατήρησης της κατάστασης ροής είναι σημαντική για την ευημερία μας.
Η εφαρμογή της ροής μπορεί να γίνει είτε με την αλλαγή του περιβάλλοντος, είτε υποβοηθούμενα. Μία δραστηριότητα, ή ένα περιβάλλον μπορεί να προσαρμοστεί ώστε να ενισχύει τα στοιχεία που βοηθούν στη βίωση της ροής και ταυτόχρονα να καταστέλλει τα στοιχεία που την εμποδίζουν.
Έτσι για παράδειγμα μπορούν να προστεθούν ερεθίσματα και δραστηριότητες που μας αρέσουν και στις οποίες είμαστε καλοί και να ελαχιστοποιηθούν στοιχεία που αποσπούν την προσοχή, ή δραστηριότητες πολύ εύκολες ή πολύ δύσκολες σε σχέση με τις ικανότητές μας.
Επίσης οι θεραπευτές ή οι coaches μπορούν να συνεργαστούν με τους πελάτες τους στο να εντοπίσουν τις δραστηριότητες που αυξάνουν τη ροή και να τις εισάγουν συνειδητά στην καθημερινότητά τους.
Επίσης έχει αποδειχτεί ότι η ροή συνήθως προκύπτει κατά τον προσδιορισμό αλλά και αξιοποίηση των δυνατών στοιχείων του χαρακτήρα μας, τα οποία συνδέονται με έναν απώτερο σκοπό. Η χρήση αυτών των μοναδικών μας δυνάμεων αυξάνει τη δέσμευσή μας, μας κινητοποιεί και μας εμπνέει, βοηθώντας μας να βρούμε ένα νόημα στη ζωή μας, εκφράζοντας τον αυθεντικό μας εαυτό.
Τέλος η ροή έχει να κάνει με τα πράγματα που μας βγαίνουν φυσικά και αβίαστα. Βρες λοιπόν τι σε βάζει σε ροή και ζήσε τη ζωή σου γύρω από αυτό!
Και… όπως λέει και ο Christopher Peterson «Οι άλλοι άνθρωποι έχουν σημασία». Έτσι αν θέλεις περισσότερη ροή στη ζωή σου, κάνε πράγματα μαζί με άλλους. Εξ’ άλλου όλα είναι πιο όμορφα όταν τα απολαμβάνεις με καλή παρέα!
By:
Τίνα Στρατηγοπούλου
Life Coach – Positive Psychology Practitioner